1-اعتبار خریدار
اعطای تسهیلات به خریداران یا کارفرمایان خارجی جهت خرید کالا و خدمات ایرانی در چارچوب قرارداد تامین مالی را اعتبار خریدار می‌نامند. برخلاف اعتبار فروشنده، هزینه‌های تسهیلات در قرارداد تامین مالی لحاظ می گردد و فروشنده / پیمانکار ایرانی قیمت قرارداد تجاری خود را بر اساس فروش نقدی تعیین می‌نماید.
اعتبار خریدار ( Buyer’s Credit )
اعطای تسهیلات به خریداران یا کارفرمایان خارجی جهت خرید کالا و خدمات ایرانی در چارچوب قرارداد تامین مالی را اعتبار خریدار می‌نامند. برخلاف اعتبار فروشنده، هزینه‌های تسهیلات در قرارداد تامین مالی لحاظ می گردد و فروشنده / پیمانکار ایرانی قیمت قرارداد تجاری خود را بر اساس فروش نقدی تعیین می‌نماید.
هدف از اعطای اعتبار خریدار افزایش توان رقابت صادرکنندگان در بازار کشورهای هدف، ایجاد امنیت مالی و همچنین کاهش ریسکهای سیاسی و اقتصادی صادرکنندگان می‌باشد.
اعتبار خریدار به دو روش اعطا میشود:
- در قالب موردی ( Case by Case):
– قرارداد تامین مالی برای یک پروژه و یا طرح مشخص منعقد می‌گردد.
- در قالب خط اعتباری ( Credit Line) :
به منظور ارتقای روابط بانکی با بانکهای خارجی و همچنین تسهیل در روند تامین مالی در قالب اعتبار خریدار، بانک توسعه صادرات ایران اقدام به اعطای خطوط اعتباری به بانکهای خارجی می‌نماید. بدین ترتیب خطوط مذکور برای تامین مالی صادرات کالا و خدمات فنی و مهندسی ایرانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در این حالت قرارداد تامین مالی بهصورت عام (Frame Work Agreement) منعقد و در قالب آن، به طرحهای صادراتی متعددی اعتبار اعطا میشود.
شرایط و ضوابط اعطای تسهیلات اعتبار خریدار
- ضوابط عمومی:
- ارائه تاییدیه در خصوص ایرانی بودن حداقل 60% ارزش کالا یا طرح صادراتی توسط وزارتخانه ذیربط (در مورد کالا) و یا کمیته موضوع ماده 19 مستقر در سازمان توسعه تجارت ایران (در مورد طرح).
- تصویب در ارکان اعتباری بانک توسعه صادرات ایران.
- تایید توجیهپذیری طرح صادراتی.
- تایید توانمندی صادرکننده/ پیمانکار ایرانی.
- پرداخت هزینه کارشناسی توسط فروشنده/پیمانکار.
- اخذ پوشش صندوق ضمانت صادرات ایران یا موسسات بیمه‌ای معتبر بینالمللی بابت ریسک های تجاری و سیاسی .
- درصد تامین مالی:
- کوتاهمدت (تا 2 سال):
- تا 100 درصد وجه قرارداد.
- میانمدت (تا 5 سال):
- تا 85 درصد ارزش سیاهه تجاری در مقابل:
- ارایه اسناد مطابق شرایط اعتبار اسنادی.
- ارایه اسناد در قالب اسناد وصولی ( (Documentary Collection.
- دوره استفاده از تسهیلات:
- کالای مصرفی:
- حداکثر شش ماه.
- کالای سرمایهای و یا طرح سرمایهگذاری:
- حداکثر سه سال.
- دوره بازپرداخت:
- کالاهای مصرفی:
- حداکثر دو سال از تاریخ پرداخت وجه به صادرکننده.
- کالای سرمایهای یا طرح:
- حداکثر پنج سال از تاریخ حمل و یا اتمام طرح (هر کدام که زودتر محقق شده) . این مدت برای طرح ها می‌تواند به 7 سال افزایش یابد.
-تضمینهای مورد نیاز:
- تضمین بانکی ((Bank Guarantee.
- تضمین دولتی(Sovereign Guarantee) .
- سایر تضمینهای قابل قبول.
- نرخ سود:
- نرخ شناور: لایبور (Libor)/یوریبور ((Euribor به اضافه درصدی به عنوان حاشیه سود.
- نرخ ثابت: CIRR به اضافه درصدی بهعنوان حاشیه سود.
حاشیه سود بر اساس نوع تضمین، نوع کالا و یا طرح صادارتی، مدت (تامین مالی)، ریسکهای تجاری و سیاسی و ... تعیین می‌گردد.
- هزینه‌ها:
- هزینه تعهد (Commitment Fee) برای اعتبارات میان مدت، نسبت به مانده استفاده نشده تسهیلات اخذ می‌گردد.
- هزینه مدیریت (Management Fee) برای اعتبارات میان مدت نسبت به کل مبلغ تسهیلات در ابتدای دوره برای یکبار اخذ میشود.
- حق بیمه صندوق ضمانت صادرات ایران بر اساس مدت، اعتبار، نوع تضمین و ریسک کشوری تعیین می‌گردد.
مراحل اجرایی جهت اعتبار خریدار:
- توافق اولیه فروشنده/ پیمانکار ایرانی با خریدار/ کارفرمای خارجی در مورد قیمت، نوع، مقدار، نحوه پرداخت و سایر موارد مربوط به قرارداد تجاری یا پروفرما؛
- ارائه درخواست فروشنده/پیمانکار ایرانی به بانک توسعه صادرات ایران؛
- تصویب (یا رد) درخواست متقاضی در ارکان اعتباری بانک توسعه صادرات ایران؛
- ابلاغ شرایط تامین مالی و مدارک مورد نیاز به فروشنده/پیمانکار ایرانی و خریدار/کارفرمای خارجی؛
- مذاکره با طرف خارجی امضای قرارداد تامین مالی بین بانک توسعه صادرات ایران و طرف خارجی؛ (در صورت وجود خط اعتباری قرارداد قبلاً منعقد شده است)
- اخذ پوشش بیمه‌ای از صندوق ضمانت صادرات ایران؛
- ارائه مدارک و پرداخت وجوه مورد نیاز جهت اجرایی شدن قرارداد تامین مالی توسط طرف خارجی؛
- ارسال کالا و ارائه خدمات توسط فروشنده/پیمانکار ایرانی؛
- ارائه اسناد مطابق با شرایط و مفاد قرارداد تامین مالی توسط فروشنده/ پیمانکار ایرانی به بانک توسـعه صادرات ایران جهت ارسال به بانک/خریدار خارجی؛
- مطابقت اسناد با شرایط و مفاد قرارداد تأمین مالی و دریافت تأییدیه مبنی بر تعهد پرداخت وجه در سررسید یا سررسیدهای مقـرر بابت اصل و سود توسط بانک/خریدار خارجی؛
- پرداخت وجه به فروشنده/پیمانکار ایرانی توسط بانک توسعه صادرات ایران از طرف خریدار/ کارفرمای خارجی یا بانک ایشان؛
- بازپرداخت تسهیلات در سررسید یا سررسیدهای مقرر توسط تسهیلات گیرنده خارجی.
2- اعتبار فروشنده
فروشنده، قرارداد تجاری خود را با خریدار به صورت مدت‌دار منعقد می‌نماید و لذا می‌پذیرد که خریدار یا بانک خریدار، وجه کالا یا خدمات را از طریق اعتبار اسنادی و یا برات مدت‌دار بپردازد. سپس از بانک درخواست تسهیلات می‌نماید و بانک پس از بررسی و حصول اطمینان در خصوص موارد ذیل، نسبت به تنزیل (Discount) اعتبار اسنادی و یا برات مدت‌دار فوق‌الذکر در قالب عقد خرید دین اقدام می‌نماید:
اعتبار فروشنده (Supplier’s Credit)
فروشنده، قرارداد تجاری خود را با خریدار به صورت مدت‌دار منعقد می‌نماید و لذا می‌پذیرد که خریدار یا بانک خریدار، وجه کالا یا خدمات را از طریق اعتبار اسنادی و یا برات مدت‌دار بپردازد. سپس از بانک درخواست تسهیلات می‌نماید و بانک پس از بررسی و حصول اطمینان در خصوص موارد ذیل، نسبت به تنزیل (Discount) اعتبار اسنادی و یا برات مدت‌دار فوق‌الذکر در قالب عقد خرید دین اقدام می‌نماید:
- صدور کالا یا خدمات،
- وضعیت اعتباری بانک خریدار / خریدار،
- تایید بانک خریدار / خریدار مبنی بر پرداخت وجه در سررسید(های) مقرر.
نکات مهم:
- فروشنده باید قبل از انعقاد قرارداد تجاری یا صدور پروفرما، در خصوص وضعیت اعتباری بانک خریدار / خریدار و هزینه‌های تسهیلات با بانک مشورت نموده، سپس در خصوص بانک گشاینده اعتبار اسنادی و یا متعهد برات مدت‌دار با خریدار توافق نماید.
- از آنجا که هزینه‌های تسهیلات از فروشنده اخذ میشود، فروشنده باید این هزینه‌ها را به همراه نرخ تنزیل بانک و نرخ حق بیمه (در صورت نیاز) در قیمت خود لحاظ نمایند.
3-خطوط اعتباری دریافتی
یکی از روشهای جذب منابع مالی خارجی که مورد استفاده قرار می‌گیرد، استفاده از منابع فاینانس و ریفاینانس کوتاه مدت بانکهای خارج از کشور است.
خطوط اعتباری دریافتی (فاینانس و ریفاینانس)
یکی از روشهای جذب منابع مالی خارجی که مورد استفاده قرار می‌گیرد، استفاده از منابع فاینانس و ریفاینانس کوتاه مدت بانکهای خارج از کشور است. بانک توسعه صادرات ایران علاوه بر تاکید بر توسعه صادرات غیر نفتی، نقش اگزیم بانک کشور را نیز ایفا می‌نماید. در واقع بانک توسعه صادرات ایران، بانک تسهیل کننده تجارت خارجی در امر صادرات و واردات کشور است. بر همین اساس بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با لحاظ چنین نگرشی نسبت به تدوین و ابلاغ مقررات مربوط به تسهیلات فاینانس و ریفاینانس جهت واردات مواد اولیه، ماشین آلات و کالاهای واسطه ای و سرمایهای در سیستم بانکی اقدام نموده است. طبق مقررات مذکور بخشی از کالاهای مصرفی و یا دارای تولید مشابه داخلی، مشمول استفاده از تسهیلات فاینانس و ریفاینانس نمی‌شوند.
قراردادهای ریفاینانس یا بهطور مستقیم بین این بانک و بانک خارجی منعقد می‌گردد و یا بین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و بانک خارجی منعقد و سهمیه این بانک جهت استفاده اعلام می‌گردد.
هدف از قراردادهای فاینانس تامین مالی واردات خدمات به جمهوری اسلامی ایران (اجرای طرح در داخل کشور) با دوره بازپرداخت و بلند مدت است و قرارداهای ریفاینانس برای تامین مالی واردات کالاها و خدمات مرتبط با دوره بازپرداخت حداکثر یکساله است.